Co to jest integracja sensoryczna ?
Zaburzenie przetwarzania sensorycznego (ang. Sensory Processing Disorder, SPD) wiąże się z brakiem zdolności do wykorzystania informacji uzyskiwanych za pomocą zmysłów w celu sprawnego funkcjonowania w życiu codziennym. SPD jest również znane jako dysfunkcja integracji sensorycznej lub zaburzenie SI.
Osoba cierpiąca na SPD ma trudności z przetwarzaniem i wykorzystywaniem informacji otrzymanych za pomocą wszystkich zmysłów, co sprawia, że wykonywanie wielu codziennych czynności stanowi dla niej duże wyzwanie. Jeśli zaburzenia takie nie są skutecznie leczone, może to prowadzić do niezdarności ruchowej, problemów w zachowaniu, niepokoju, depresji, porażek w szkole i wiele innych skutków.
Wiedzę o świecie zyskujemy za pomocą zmysłów na drodze integracji sensorycznej. W każdej chwili do naszego mózgu dociera wiele elementów informacji sensorycznych, pochodzących z każdego miejsca w naszym ciele. Zmysły obejmują nie tylko dotyk, słuch, wzrok, smak i zapach, ale także zmysły układu przedsionkowego i propriocepcji, które odpowiadają za przeciwstawianie się sile grawitacji i odbiór wrażeń pochodzących z każdego rodzaju ruchu, wywołanych zmianą położenia ciała w przestrzeni, a szczególnie głowy.
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego mogą dotyczyć tylko jednego zmysłu, np. dotyku, wzroku lub układu przedsionkowego albo wielu zmysłów. Niektóre osoby cierpiące na SPD mogą nadmiernie reagować na doznania, a wówczas ubieranie się, kontakt fizyczny, światło, dźwięk, pożywienie czy inne sygnały sensoryczne mogą być dla nich nie do zniesienia. Inni z kolei, mogą mieć obniżoną reaktywność i wykazywać niewielkie lub żadne reakcje na stymulację, a nawet ból, gorąco czy zimno.
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego najczęściej diagnozuje się u dzieci, jednak osoby dorosłe, które nie były leczone, również mogą doświadczać symptomów i nadal cierpieć na niezdolność do trafnej i właściwej interpretacji komunikatów sensorycznych.
Dla kogo terapia SI ?
Integracja sensoryczna jest jedną z najnowocześniejszych i skutecznych metod stosowanych w terapii dzieci i młodzieży, u których obserwuje się trudności w zakresie:
- umiejętności ruchowych (słaba koordynacja ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi);
- problemów emocjonalnych (nadmierna wrażliwość, nerwowość, kłopoty z koncentracją uwagi);
- opóźnionego rozwoju mowy;
- opanowywania umiejętności szkolnych (problemy dysleksji, dysgrafii, dysortografii, kłopoty z zapamiętywaniem i motywacją do uczenia się);
- nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD, ADD);
- nadwrażliwości lub zbyt małej wrażliwości na różne bodźce sensoryczne;
- nadwrażliwości na ruch (negatywna reakcja na ruch, niepewność grawitacyjna, choroba lokomocyjna)
Jest także skuteczna, co potwierdzają liczne doświadczenia wykorzystujących ją terapeutów, w odniesieniu do dzieci z:
- zespołem Aspergera;
- zespołem kruchego chromosomu X;
- niepełnosprawnością intelektualną;
- mózgowym porażeniem dziecięcym;
- zespołem Downa;
- innymi sprzężonymi zaburzeniami;
- grupy ryzyka: wcześniaków, dzieci po uszkodzeniach okołoporodowych.
Diagnoza
Terapia integracji sensorycznej może być prowadzona po wcześniejszych kompleksowych badaniach, prowadzonych przez wykwalifikowanych terapeutów. Na diagnozę składają się:
Wywiad z rodzicami – dotyczy przebiegu ciąży, porodu oraz rozwoju dziecka w okresie niemowlęcym, przebytych chorób oraz informacji i opinii innych specjalistów.
Kwestionariusze – rodzice wypełniają szczegółowo kwestionariusze dotyczące funkcjonowania dziecka w życiu codziennym.
Próby kliniczne – dziecko jest obserwowane w swojej spontanicznej aktywności oraz w sytuacjach zadaniowych, gdzie ma do wykonania określone zadania lub ćwiczenia, które diagnozują i sprawdzają jakość napięcia mięśniowego, mechanizmy równoważne, pracę oczu, koordynację ruchową i symptomy przetrwałych odruchów tonicznych.
Testy Południowo – Kalifornijskie – maja na celu określenie profilu dojrzałości zmysłów i ich integracji. Składają się z kilku części badających takie funkcje, jak: zdolność planowania czynności ruchowej (praksje), umiejętność lokalizacji bodźca dotykowego, płynność i koordynację ruchu, zdolność do utrzymania równowagi, czucie ciała i pracę ręki. Większość testów przeznaczona jest dla dzieci powyżej 4 roku życia. Dzieci młodsze i te którym nie można zastosować testów (np. z upośledzeniem umysłowym lub nie współpracujące) badane są wybranymi próbami z obserwacji klinicznej i dodatkowymi testami sprawnościowymi.
Podsumowanie diagnozy – to omówienie wyników poszczególnych testów i badań oraz zaleceń przygotowanych przez wykwalifikowanego terapeutę. Rodzice otrzymują wyniki diagnozy oraz program terapii w formie pisemnej. Profesjonalna diagnoza powinna zawierać wszystkie wyżej opisane elementy oraz szczegółowe wyniki po to, aby inny terapeuta mógł z niej korzystać i żeby w przyszłości istniała możliwość porównania wyników dziecka, co umożliwia określenie postępów dziecka i pozwala rodzicom na swobodny wybór terapeuty.
Terapia integracji sensorycznej
Terapia w metodzie Integracji sensorycznej wygląda jak zabawa, ale jest to zabawa „naukowa”, poprzez którą układ nerwowy i mózg uczą się właściwego reagowania na bodźce zewnętrzne. Atmosfera zabawy sprzyja zaangażowaniu dziecka w aktywności oraz osiąganiu większych i szybszych postępów.
Zajęcia terapeutyczne odbywają się 1-2 razy w tygodniu (w zależności od potrzeb dziecka) i trwają 55 min. Prowadzi je wykwalifikowany terapeuta integracji sensorycznej.
Podczas specjalnie dobranych zabaw ruchowych, odbywających się w pomieszczeniu specjalnie do tego przystosowanym i wyposażonym w odpowiedni sprzęt do stymulacji systemów: przedsionkowego, proprioceptywnego, dotykowego, wzrokowego, słuchowego i węchowego dziecko w naturalny sposób wyrównuje deficyty w obrębie poszczególnych układów zmysłów.
W terapii SI podstawę stanowi stymulacja zmysłu równowagi podczas różnorodnych zabaw prowadzonych na sprzęcie podwieszanym (huśtawki, platformy, trapezy, drabinki, walce). Wiele jest również ćwiczeń i zabaw stymulujących czucie powierzchniowe i głębokie, zmysł wzroku, słuchu i węchu.